Kawiarnia + Kultura. Jak to działa?

Publikacja jest próbą diagnozy sytuacji, wypracowaną na podstawie badania w siedmiu kawiarniach działających w różnych miastach: Katowicach, Łodzi, Ostrzeszowie, Radzyniu Podlaskim, Toruniu, Warszawie, Wrocławiu, które zrealizowaliśmy w ramach projektu „Kawiarnie kultury. Diagnoza„. Pełni także funkcję mini-poradnika, a uwagi w niej zawarte mogą przydać się zwłaszcza trzem grupom odbiorców: animatorom kultury, którzy szukają miejsca do działania lub sposobu na rozkręcenie własnej działalności kulturalnej, właścicielom już istniejących kawiarni, którzy chcą wykorzystać potencjał drzemiący w prowadzonych przez nich miejscach oraz pracownikom instytucji kultury, otwartym na poszukiwanie nowych grup odbiorców, dla których kawiarnia może być atrakcyjnym sojusznikiem.

Od kilku lat stałym elementem krajobrazu polskich miast stają się kawiarnie, które wykraczają poza rolę lokalu gastronomicznego i wzbogacają życie kulturalne, organizując i goszcząc koncerty, wystawy, pokazy filmowe, dyskusje, spektakle, warsztaty. Powstają zarówno w wielkich miastach o ambicjach metropolitalnych, jak i w małych, kilkunastotysięcznych miasteczkach. Miejsca te tworzone są w pełni oddolnie, z inicjatywy samych mieszkańców, działają niezależnie – z dala od dużych instytucji, przyciągają uwagę mediów, skupiają wokół siebie środowiska artystyczne, same się utrzymują. Powodów, by uznać „kawiarnie z kulturą” za zjawisko warte odnotowania, nie brakuje.

Dzisiejsza popularność modelu „kulturalnej kawiarni”, opartego na aktywności ze strony użytkowników, wskazuje na coraz ważniejszą rolę kultury tworzonej oddolnie, według modelu DIY (do it yourself). Współtwórcami działań w kawiarniach są często grupy, które w oficjalnych instytucjach kultury pojawiają się sporadycznie, jako widzowie, bierni odbiorcy. W kawiarni mają możliwość uczestnictwa w kulturze na własnych warunkach, regulując poziom swojego zaangażowania – od tradycyjnej roli widza po współtwórcę działań. Ta elastyczność jest cechą, która czyni z kawiarni miejsce o wyjątkowym potencjale.

Współczesne „kawiarnie z kulturą” to zjawisko żywe i ulegające ciągłym zmianom.