Młodzi a przedsiębiorczość. Raport z badania

Na zlecenie Fundacji Citi Handlowy i Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Wiedzy Think zbadaliśmy, jak młodzi ludzie postrzegają przedsiębiorczość. Wyniki badania zebraliśmy w raporcie „Młodzi a przedsiębiorczość. Możliwości, wyzwania, bariery (COVID), oczekiwania i potrzeby młodych ludzi”.

O szczegółach badania piszemy tutaj, a poniżej dzielimy się najważniejszymi wnioskami.

Wizerunek przedsiębiorczości wśród młodych Polaków

Przedsiębiorczość to termin, który kojarzy się przede wszystkim z sylwetką i cechami poszczególnych osób, które mogą być (lub nie być) przedsiębiorcze. Osoby badane w mniejszym stopniu odnoszą przedsiębiorczość do relacji zawodowych, rodzinnych czy towarzyskich z otoczeniem.

Dla większości osób pierwszym skojarzeniem z przedsiębiorczością jest korzystanie z posiadanej wiedzy i umiejętności. Cechą charakterystyczną osoby przedsiębiorczej jest pozyskiwanie wiedzy i nowych kompetencji dosłownie wszędzie, nie tylko w ramach edukacji. Właściwie spożytkowane wiedza i umiejętności okazały się ważniejszym wyróżnikiem osoby przedsiębiorczej niż zarabianie pieniędzy.

Ważnymi wymiarami przedsiębiorczości są ciągły samorozwój, dążenie do celu i dawanie upustu wrodzonej kreatywności. Były one wskazywane wyraźnie częściej niż cechy relacyjne: współpraca z innymi oraz liderowanie. Ostatnim wymiarem przedsiębiorczości jest korzystanie z okazji, które podczas wywiadów omawiane było wyraźnie szerzej, niż mogłaby sugerować liczba wskazań w badaniu jakościowym.

Osoby prowadzące własny biznes mają nieco inne skojarzenia z „byciem na swoim” niż te, które nigdy tego nie doświadczyły. Pierwsi koncentrują się na odpowiedzialności, drudzy – na ciągłym rozwijaniu się i bogatych perspektywach.

Również obraz osób przedsiębiorczych nie jest uniwersalny dla wszystkich grup. W tym przypadku za główny czynnik różnicujący uznać należy wykształcenie respondentów. Różnice dotyczą m.in. opinii na temat poświęcani się pracy i gotowości do niesienia pomocy.

Przedsiębiorczość jest terminem, który kojarzy się pozytywnie. Rozmówcy koncentrują się na jej jasnym obliczu, pomijając wątki negatywne czy dwuznaczne moralnie.

Zakładanie firmy

Młodzi Polacy i Polki są bardzo przychylnie nastawieni do przedsiębiorczości. Prowadzenie własnego biznesu jest najbardziej pożądaną ścieżką kariery. Są bardziej zainteresowani prowadzeniem własnej firmy niż osoby z innych grup wiekowych. W międzynarodowym badaniu GEM 2020 odsetek dorosłych mieszkańców Polski uznających własną firmę za dobry sposób na zrobienie kariery wyniósł 78%. Z naszego badania wynika, że wśród osób do 30 r.ż. opinie te podziela aż 93% osób.

Co prawda odsetek osób poniżej 30 r.ż., które prowadzą własny biznes lub posiadają tego typu doświadczenie, jest stosunkowo niski (obie te grupy stanowiły 15% próby), ale aż 62% respondentów/tek rozważa w przyszłości założenie firmy. Na prowadzenie firmy lub posiadanie tego typu planów wpływają doświadczenia innych osób z najbliższego otoczenia. Bardziej skłonne są osoby posiadające tego typu wzorce w rodzinie lub w środowisku, w którym się obracają.

Z innych badań (np. MIWE 2020) wiemy, że Polki są jednymi z najbardziej przedsiębiorczych na świecie pod względem zakładania firm. Nasze badanie pokazuje, że wciąż są jednak w mniejszym stopniu niż ich rówieśnicy zainteresowane prowadzeniem firmy jako potencjalną ścieżką kariery. Natomiast nie czują się mniej przedsiębiorcze niż mężczyźni, a na samą przedsiębiorczość jako postawę patrzą szerzej niż oni (częściej nie tylko przez pryzmat prowadzenia firmy, lecz także innych form pracy oraz praktyk związanych z życiem prywatnym).

Tym, co zachęca do zakładania własnej działalności, niekoniecznie są zarobki. Są one istotne, ale bardziej pociąga możliwość samorealizacji oraz samostanowienia (nawet jeżeli będzie to oznaczało poważne ograniczenie czasu wolnego).

Główne bariery, co potwierdzają również inne badania (w tym wspomniany GEM oraz AGER 2020), to brak kapitału na start oraz strach przed porażką, która może zaważyć na stabilności finansowej i dalszej karierze zawodowej.

Młodzi Polacy i Polki są świadomi trudności biurokratycznych oraz finansowych, z którymi należy się zmierzyć, zakładając firmę. Mimo to większość (58%) z nich uważa, że byłaby w stanie sobie z nimi poradzić. Ciekawą różnicą pomiędzy grupą osób nieprowadzących nigdy firmy, a tymi, którzy posiadają takie doświadczenie, jest niedocenienie w tej pierwszej grupie trudności związanych z pozyskaniem klientów/kontrahentów.

Osoby posiadające doświadczenie prowadzenia firmy są raczej dobrze poinformowane w możliwościach wsparcia ich działalności. Stosunkowo duży odsetek młodych przedsiębiorców (65%) deklarował skorzystanie z jakieś formy wsparcia zewnętrznego na początku swej działalności.

Wpływ pandemii na myślenie o przedsiębiorczości

Doświadczenie pandemii wyraźnie uświadamia młodym Polakom ryzyka związane z prowadzeniem własnej działalności. Znane z mediów czy obserwowane we własnym otoczeniu problemy przedsiębiorców sprawiają, że młodzi postrzegają pracę „na swoim” przez pryzmat niepewności i braku poczucia bezpieczeństwa. Zwiększa to ostrożność w myśleniu o wyborze tej ścieżki zawodowej. Nie dziwią więc dane GUS pokazujące, że w 2020 roku o ponad 12% spadła liczba zakładanych firm.

Niemniej jednak, cześć młodych dostrzega w pandemii okazję. Nagła zmiana na rynku tworzy w naturalny sposób okazję biznesową, której wykorzystanie może przynieść lukratywne korzyści.