Wspólnie z Fundacją Civis Polonus i Fundacją Pole Dialogu postanowiliśmy podzielić się naszymi obserwacjami, refleksjami i wskazówkami dotyczącymi realizacji paneli obywatelskich. Nasze podsumowanie możecie znaleźć w poradniku pn. „Panel obywatelski: czy i jak go organizować?”.
Przewodnik kierujemy do praktyków i praktyczek partycypacji (z samorządów terytorialnych i organizacji pozarządowych), a dzielimy się w nim naszymi obserwacjami z procesu przeprowadzonego w Warszawie i paneli obywatelskich zorganizowanych w innych polskich miastach.
Publikacja podzielona została na dwie części. W pierwszej z nich Kasia Pawłowska z naszego zespołu dała wskazówki dotyczące tego, kiedy warto organizować panel obywatelski. Przeczytacie w niej także, jak przeprowadzić taki proces on-line oraz jak na tle międzynarodowych praktyk i standardów wypadają polskie panele. W drugiej części Maria Jagaciak ze stoczniowego zespołu podjęła się przedstawienia zasad współpracy między urzędem zlecającym organizację panelu a jego koordynatorami. Poruszona została także kwestia roli ekspertów i ekspertek w panelu obywatelskim.
Poradnik stworzyliśmy w ramach projektu Przestrzeń Praktyków Partycypacji realizowanego z dotacji Program Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego z Funduszy EOG.
Z inicjatywy Fundacji Orange i Orange Polska przeprowadziliśmy badanie dotyczące wykluczenia cyfrowego w Polsce oraz jego wpływu na sytuację społeczną i nierówności w dostępie do internetu. Efektem badania jest raport opisujący samo zjawisko, związane z nim trendy oraz nasze rekomendacje. Przeprowadzone przez nas badania pokazały, że obecnie wykluczenie bardziej wiąże się z postawami wobec nowych technologii, umiejętnościami i wiedzą niż z fizycznym dostępem do sieci.
Wyniki badań przedstawiliśmy w raporcie w taki sposób, aby nadać im możliwie praktyczny charakter. Opisaliśmy w nim wymiary wykluczenia, jego stan oraz ewolucję w czasie pandemii. Wskazaliśmy konkretne grupy, do których w dobie pandemii i po jej zakończeniu należałoby w pierwszym rzędzie skierować konkretne działania wspierające włączenie cyfrowe. Wśród grup najbardziej narażonych na wykluczenie społeczno-cyfrowo znalazły się:
Wykluczenie cyfrowe dla każdej z tych grup oznacza coś innego, dlatego każdą z nich omówiliśmy w raporcie osobno.
Staraliśmy się uwzględnić możliwie szerokie spektrum źródeł. Korzystaliśmy z danych publicznych (badań GUS, Eurostatu, UKE), badań publikowanych przez inne ośrodki, badań zlecanych przez nas wspólnie z Orange Polska, wreszcie – z danych sieciowych operatora, dzięki którym z dnia na dzień mogliśmy zobaczyć zmiany w wykorzystaniu internetu w Polsce. Wyniki tych badań uzupełniliśmy o rozmowy z ekspertami – działaczami społecznymi i badaczami zjawiska wykluczenia cyfrowego.
Raport po raz pierwszy został zaprezentowany i omówiony w ramach wydarzenia Miasteczko Myśli „Włączaj. Nie wykluczaj”. Kluczowe informacje na temat badania zostały udostępnione w mediach, zarówno ogólnotematycznych (gazeta.pl, interia.pl), jak i wielu portalach związanych z IT, telekomunikacją oraz branży fintech, w tym w serwisie spidersweb.pl.
Raport „Wykluczenie społeczno-cyfrowe w Polsce” został przygotowany przez Jana Herbsta, Aleksandrę Pierścińską i Annę Bartol z naszego zespołu badawczego z inicjatywy Fundacji Orange i Orange Polska.
Na zlecenie Fundacji Citi Handlowy i Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Wiedzy Think zbadaliśmy, jak młodzi ludzie postrzegają przedsiębiorczość. Wyniki badania zebraliśmy w raporcie „Młodzi a przedsiębiorczość. Możliwości, wyzwania, bariery (COVID), oczekiwania i potrzeby młodych ludzi”.
O szczegółach badania piszemy tutaj, a poniżej dzielimy się najważniejszymi wnioskami.
Wizerunek przedsiębiorczości wśród młodych Polaków
Przedsiębiorczość to termin, który kojarzy się przede wszystkim z sylwetką i cechami poszczególnych osób, które mogą być (lub nie być) przedsiębiorcze. Osoby badane w mniejszym stopniu odnoszą przedsiębiorczość do relacji zawodowych, rodzinnych czy towarzyskich z otoczeniem.
Dla większości osób pierwszym skojarzeniem z przedsiębiorczością jest korzystanie z posiadanej wiedzy i umiejętności. Cechą charakterystyczną osoby przedsiębiorczej jest pozyskiwanie wiedzy i nowych kompetencji dosłownie wszędzie, nie tylko w ramach edukacji. Właściwie spożytkowane wiedza i umiejętności okazały się ważniejszym wyróżnikiem osoby przedsiębiorczej niż zarabianie pieniędzy.
Ważnymi wymiarami przedsiębiorczości są ciągły samorozwój, dążenie do celu i dawanie upustu wrodzonej kreatywności. Były one wskazywane wyraźnie częściej niż cechy relacyjne: współpraca z innymi oraz liderowanie. Ostatnim wymiarem przedsiębiorczości jest korzystanie z okazji, które podczas wywiadów omawiane było wyraźnie szerzej, niż mogłaby sugerować liczba wskazań w badaniu jakościowym.
Osoby prowadzące własny biznes mają nieco inne skojarzenia z „byciem na swoim” niż te, które nigdy tego nie doświadczyły. Pierwsi koncentrują się na odpowiedzialności, drudzy – na ciągłym rozwijaniu się i bogatych perspektywach.
Również obraz osób przedsiębiorczych nie jest uniwersalny dla wszystkich grup. W tym przypadku za główny czynnik różnicujący uznać należy wykształcenie respondentów. Różnice dotyczą m.in. opinii na temat poświęcani się pracy i gotowości do niesienia pomocy.
Przedsiębiorczość jest terminem, który kojarzy się pozytywnie. Rozmówcy koncentrują się na jej jasnym obliczu, pomijając wątki negatywne czy dwuznaczne moralnie.
Zakładanie firmy
Młodzi Polacy i Polki są bardzo przychylnie nastawieni do przedsiębiorczości. Prowadzenie własnego biznesu jest najbardziej pożądaną ścieżką kariery. Są bardziej zainteresowani prowadzeniem własnej firmy niż osoby z innych grup wiekowych. W międzynarodowym badaniu GEM 2020 odsetek dorosłych mieszkańców Polski uznających własną firmę za dobry sposób na zrobienie kariery wyniósł 78%. Z naszego badania wynika, że wśród osób do 30 r.ż. opinie te podziela aż 93% osób.
Co prawda odsetek osób poniżej 30 r.ż., które prowadzą własny biznes lub posiadają tego typu doświadczenie, jest stosunkowo niski (obie te grupy stanowiły 15% próby), ale aż 62% respondentów/tek rozważa w przyszłości założenie firmy. Na prowadzenie firmy lub posiadanie tego typu planów wpływają doświadczenia innych osób z najbliższego otoczenia. Bardziej skłonne są osoby posiadające tego typu wzorce w rodzinie lub w środowisku, w którym się obracają.
Z innych badań (np. MIWE 2020) wiemy, że Polki są jednymi z najbardziej przedsiębiorczych na świecie pod względem zakładania firm. Nasze badanie pokazuje, że wciąż są jednak w mniejszym stopniu niż ich rówieśnicy zainteresowane prowadzeniem firmy jako potencjalną ścieżką kariery. Natomiast nie czują się mniej przedsiębiorcze niż mężczyźni, a na samą przedsiębiorczość jako postawę patrzą szerzej niż oni (częściej nie tylko przez pryzmat prowadzenia firmy, lecz także innych form pracy oraz praktyk związanych z życiem prywatnym).
Tym, co zachęca do zakładania własnej działalności, niekoniecznie są zarobki. Są one istotne, ale bardziej pociąga możliwość samorealizacji oraz samostanowienia (nawet jeżeli będzie to oznaczało poważne ograniczenie czasu wolnego).
Główne bariery, co potwierdzają również inne badania (w tym wspomniany GEM oraz AGER 2020), to brak kapitału na start oraz strach przed porażką, która może zaważyć na stabilności finansowej i dalszej karierze zawodowej.
Młodzi Polacy i Polki są świadomi trudności biurokratycznych oraz finansowych, z którymi należy się zmierzyć, zakładając firmę. Mimo to większość (58%) z nich uważa, że byłaby w stanie sobie z nimi poradzić. Ciekawą różnicą pomiędzy grupą osób nieprowadzących nigdy firmy, a tymi, którzy posiadają takie doświadczenie, jest niedocenienie w tej pierwszej grupie trudności związanych z pozyskaniem klientów/kontrahentów.
Osoby posiadające doświadczenie prowadzenia firmy są raczej dobrze poinformowane w możliwościach wsparcia ich działalności. Stosunkowo duży odsetek młodych przedsiębiorców (65%) deklarował skorzystanie z jakieś formy wsparcia zewnętrznego na początku swej działalności.
Wpływ pandemii na myślenie o przedsiębiorczości
Doświadczenie pandemii wyraźnie uświadamia młodym Polakom ryzyka związane z prowadzeniem własnej działalności. Znane z mediów czy obserwowane we własnym otoczeniu problemy przedsiębiorców sprawiają, że młodzi postrzegają pracę „na swoim” przez pryzmat niepewności i braku poczucia bezpieczeństwa. Zwiększa to ostrożność w myśleniu o wyborze tej ścieżki zawodowej. Nie dziwią więc dane GUS pokazujące, że w 2020 roku o ponad 12% spadła liczba zakładanych firm.
Niemniej jednak, cześć młodych dostrzega w pandemii okazję. Nagła zmiana na rynku tworzy w naturalny sposób okazję biznesową, której wykorzystanie może przynieść lukratywne korzyści.
Warszawski Panel Klimatyczny, który współorganizowaliśmy na zlecenie Urzędu m.st. Warszawy, był poświęcony zwiększaniu efektywności energetycznej i udziału odnawialnych źródeł energii (OZE) w mieście. Spotkania panelu odbyły się w listopadzie 2020 roku, a raport z jego realizacji zaprezentowaliśmy podczas oficjalnego podsumowania procesu na początku lutego 2021 roku.
Kto zainicjował Warszawski Panel Klimatyczny, czym w ogóle jest panel obywatelski i jak w szczegółach wyglądała jego stołeczna wersja – m.in. o tym napisaliśmy w raporcie, który stworzyliśmy wspólnie z Fundacją Civis Polonus i Fundacją Pole Dialogu.
W raporcie podzieliliśmy się też informacjami o tym, jak zapraszaliśmy do udziału w panelu, w jaki sposób wyłoniliśmy jego skład i jak panel wypracowywał swoje rekomendacje dla miasta. Jego część stanowią również wyniki głosowania nad rekomendacjami, w którym paneliści i panelistki wybrali 49 pomysłów na zwiększenie efektywności energetycznej i udziału OZE w Warszawie.
Raport wzbogaciliśmy o wypowiedzi uczestników Warszawskiego Panelu Klimatycznego, w tym przede wszystkim samych panelistów i panelistek.
Warszawski Panel Klimatyczny był realizowany przez Fundację Stocznia, Fundację Pole Dialogu i Fundację Civis Polonus i został finansowany w ramach zadania publicznego pn. „Warszawski Panel Klimatyczny” zleconego przez m.st. Warszawę na podstawie Zarządzenia nr 756/2020 Prezydenta m.st. Warszawy z dnia 15 czerwca 2020 roku.
Ćwiczenie umysłu – w zależności od stanu zdrowia, kondycji poznawczej, ale też motywacji ćwiczącego i jego zaangażowania – przynosi wiele korzyści. Może pozytywnie działać na pamięć lub też chronić przed nagłym obniżeniem jej sprawności. Często wpływa na poprawę sprawności innych procesów poznawczych, np. myślenia, uwagi czy kreatywności. Trening pamięci sprzyja również nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji.
Strona silowniapamieci.pl to praktyczny i bezpłatny narzędziownik zawierający różnorodne materiały przydatne w przygotowaniu i prowadzeniu treningów umysłu dla seniorów. Zostały one opracowane z myślą o terapeutach, pedagogach, psychologach czy pracownikach socjalnych, a także o animatorach, bibliotekarzach, pracownikach domów kultury czy centrów aktywności niespecjalizujących się w treningach umysłu. Przyjazna formuła strony umożliwia korzystanie z jej zasobów także osobom bez żadnego doświadczenia – opiekunom, członkom rodziny czy znajomym seniorów.
Na stronie można znaleźć:
Jako Fundacja Stocznia, przy udziale szerokiego grona partnerów z różnych dziedzin, realizujemy ogólnopolski proces, którego celem jest wspólny namysł nad problemem ubóstwa energetycznego w naszym kraju i partycypacyjne wypracowanie najlepszych i społecznie legitymizowanych propozycji jego rozwiązania. Liczymy, że sformułowane podczas Narady Obywatelskiej o Kosztach Energii rekomendacje, będą miały największe szanse na uwzględnienie przez władze krajowe i samorządowe w nadchodzącym czasie.
Aby osiągnąć ten cel, do wspólnej pracy zaprosimy instytucje i środowiska działające na poziomie krajowym i lokalnym oraz samych obywateli i obywatelki. Do rozmowy włączymy różne grupy zainteresowanych – przedstawicieli rządu i samorządów, ekspertów, akademików i praktyków, polityków i mieszkańców (w tym tych, których problem ubóstwa energetycznego bezpośrednio dotyczy).
Chcemy przeprowadzić ogólnopolską rozmowę, która odbędzie się:
Na początku zgromadzimy i w przystępnej formie opublikujemy materiały na temat ubóstwa energetycznego od kluczowych interesariuszy (analizy rządowe, eksperckie i branżowe, strategie partii politycznych, postulaty różnych środowisk, np. samorządowców lub organizacji ekologicznych) oraz świadectwa pochodzące od grup, których ubóstwo energetyczne dotyczy bezpośrednio. Materiały od interesariuszy będą zawierały nie tylko część opisową (z diagnozą stanu obecnego), lecz także rekomendacyjną (z propozycjami działań do podjęcia).
Kluczowym krokiem procesu będzie włączenie do rozmowy obywateli i obywatelek. Chcemy, by odbyło się ono w formie obywatelskich narad lokalnych i narady ogólnopolskiej.
Narady lokalne to organizowane oddolnie i lokalnie w różnych miejscach i środowiskach rozmowy dotyczące tego samego tematu. Ich organizatorami może być każdy – samorządy, organizacje społeczne, uczelnie, osoby indywidualne itp. Choć skala i skład uczestników będą różne, to ich cel i przebieg pozostaną spójne – rozmowa będzie odbywać się na bazie opracowanego wcześniej scenariusza i posłuży zebraniu opinii i postulatów osób biorących udział w naradzie. Wnioski ze wszystkich narad zbierzemy w zbiorczy dokument, który – podobnie jak materiały edukacyjne – opublikujemy. Zakładamy, że uda się przeprowadzić co najmniej kilkadziesiąt narad w całym kraju.
Narada ogólnopolska obejmie z kolei 100-osobową grupę mieszkańców i mieszkanek Polski wybraną losowo – z uwzględnieniem ich cech społeczno-demograficznych. Bazując na informacjach zawartych w materiałach edukacyjnych i raporcie z obywatelskich narad lokalnych, a także korzystając ze wsparcia ekspertów i ekspertek grupa przedyskutuje możliwe rozwiązania w temacie ubóstwa energetycznego, a następnie podejmie wspólną decyzję dotyczącą finalnych rekomendacji, które następnie przedstawimy odpowiednim instytucjom i władzom.
| Czas trwania | październik 2021 – wrzesień 2022 |
| Koordynatorka projektu: | Maria Belina-Brzozowska |
| Zespół: | Maria Jagaciak, Katarzyna Pawłowska, Maria Perchuć-Żółtowska i Kuba Wygnański |
Celem Katalizatora Innowacji Społecznych jest stworzenie jak najbardziej sprzyjających warunków do inicjowania, rozwijania, upowszechniania i skalowania innowacji społecznych w Polsce. Chcemy wspierać powstanie ekosystemu innowacji społecznych opartego na zasadzie sieci, a nie na hierarchicznej strukturze.
Dokonujemy tego na różne sposoby. Sieciujemy osoby i podmioty działające w tym obszarze, m.in. innowatorów i innowatorki, podmioty prowadzące inkubatory innowacji społecznych. Organizujemy spotkania, konferencje, warsztaty i wizyty studyjne.
Wspieramy:
Szeroko informujemy i promujemy innowacje społeczne jako narzędzie do rozwiązywania istotnych problemów społecznych.
Przygotowujemy portal www.innowacjespoleczne.pl, który będzie ważnym narzędziem wspierania informacyjnego i edukacyjnego podmiotów działających w sferze innowacji społecznych.
Tworzymy i na bieżąco aktualizujemy bazę innowacji społecznych, w której znajdą się opisy i informacje o innowacjach wdrażanych w ramach już zorganizowanych konkursów. Baza ma spełniać dwojaką funkcję – z jednej strony promować innowacje społeczne, z drugiej – umożliwiać inkubatorom i innowator(k)om wyszukiwanie interesujących ich innowacji według określonych kryteriów.
Działamy na rzecz upowszechniania i skalowania najlepszych nowatorskich rozwiązań. Zamierzamy wdrożyć na szerszą skalę 7 wstępnie przetestowanych innowacji społecznych.
Dzielimy się zasobami, narzędziami i wiedzą, które pomogą nam współtworzyć prężny ruch innowacji społecznych w Polsce.
Projekt, który realizujemy we współpracy z Fundacją Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, jest dofinansowany w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014–2020 współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
| Czas trwania | grudzień 2020 – czerwiec 2023 |
| Koordynatorki projektu: | Zofia Komorowska, Michalina Przeradzka i Julia Zasacka |
| Zespół po stronie Stoczni: | Andrzej Dębowski, Teodor Klincewicz, Zofia Komorowska, Michalina Przeradzka, Kuba Wygnański i Julia Zasacka |